مشاوره اعتیاد | مشاور لاین
اعتیاد یکی از آسیب‌های اجتماعی این روزهای جامعه است. همه ما کم و بیش اطلاعاتی در مورد مصرف مواد اعتیاد‌آور داریم اما شاید خیلی دقیق و واضج ندونیم که تعریف و علائم اعتیاد چیست؟ اعتیاد چه عواقبی دارد و چه طور می‌توان از اعتیاد رها شد؟
اعتیاد چیست؟
تعریف و مفهوم بیماری اعتیاد از زمان‌های گذشته تا به امروز با تغییرات گسترده‌ای همراه بوده است. وقتی واژه اعتیاد را می‌شنویم احتمالا یک تصویر کلیشه‌ای در ذهنمان تداعی می‌شود که فردی در حال مصرف مواد مخدر با استفاده از ابزارآلات مخصوص است. اما اعتیاد تنها شامل مصرف مواد مخدر نیست و می‌تواند جنبه‌های متعدد دیگری نیز داشته باشد. به طور کلی اعتیاد یعتی تکرار عادت‌های مخرب و رفتارهایی که برای فرد به صورت عادت درآمده‌اند. در واقع اعتیاد نوعی خارج شدن از حالت تعادل و گرایش به سمت افراط یا تفریط است. این زیاده‌روی یا نادیده گرفتن در همه موضوعات می‌تواند اتفاق بیفتد. نمونه‌هایی از اعتیاد عبارت‌اند از: مصرف مواد مخدر، اعتیاد به استفاده از تلفن همراه و فضای مجاری یا تماشای یک سریال خاص.
انواع اعتیاد
سوء مصرف مواد مخدر
همان‌طور که گفته شد اعتیاد صرفا به معنای مصرف اجبارگونه مواد مخدر نیست و رفتارهای دیگر را نیز در بر می‌گیرد. اما مصرف مواد مخدر یکی از شایع‌ترین انواع اعتیاد است که بسیاری از افراد را گرفتار می‌کند و پیامدهای منفی بیشتری دارد چرا که افراد را هم به لحاظ جسمانی و هم روحی تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. به همین دلیل نیز بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد. . اعتیاد به مواد مخدر بر اساس نوع ماده مصرفی به 10 طبقه تقسیم می‌شود.
اختلالات مرتبط با الکل
اختلالات مرتبط با کافئین
اختلالات مرتبط با کانابیس
اختلالات مرتبط با مواد توهم‌زا
اختلالات مرتبط با مواد استنشاقی
اختلالات مرتبط با مواد افیونی
اختلالات مرتبط با داروهای خواب‌آور و ضد اضطراب ( نکته مهم: داروهای ضد اضطراب و خواب‌آور اگر با تجویز پزشک متخصص و تحت نظارت مصرف شود هیچ‌گونه اعتیادی ایجاد نمی‌کند. مصرف نادرست این داروها ممکن است منجر به اعتیاد شود.
اختلالات مرتبط با مواد محرک
اختلالات مربوط به نیکوتین
سوء مصرف استروئیدهای آنابولیک (طبقه‌ای داروها شامل هورمون‌های طبیعی مردانه تستوسترون هستند. این داروها اکثرا در باشگاه‌های ورزشی به منظور افزایش حجم عضلات در مردان و پسران نوجوان مورد استفاده قرار می‌گیرد)
قمار بازی
قماربازی قبلا جزء اختلالات اعتیادی در نظر گرفته نمی‌شد. اما مطالعات و پژوهش‌های جدید نشان داده است که قمار نیز نوعی رفتار اعتیادی محسوب می‌شود.
اعتیاد به فضای مجازی
در این نوع اعتیاد، افراد تقریبا تمام ساعات بیداری خود را در شبکه‌های مجازی مختلف می‌گذرانند. این نوع اعتیاد می‌تواند شامل یک شبکه خاص مثلا اینستاگرام باشد یا طیف متعددی از شبکه‌ها را در بر بگیرد. گاهی این اعتیاد نوعی وابستگی به بازی‌های اینترنتی است. این وابستگی در حدی است که روابط اجتماعی و عملکرد شغلی یا تحصیلی افراد را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
علائم اعتیاد
اعتیاد از هر نوعی که باشد با ایجاد یک سری تغییرات گسترده در زندگی افراد همراه است. شناخت این تغییرات و علائم می‌تواند ملاک خوبی برای سنجش میزان وابستگی و وسعت رفتاری اعتیادی باشد. مهم‌ترین علائم اعتیاد عبارت‌اند از:
مختل شدن روابط اجتماعی به دلیل مصرف مواد یا رفتار اعتیاد گونه (مثلا استفاده از تلفن همراه یا شبکه‌های مجازی)
عدم کنترل بر مصرف مواد یا رفتار اعتیادی
عدم توانایی در کنترل مصرف مواد یا رفتاراعتیادگونه
مصرف ادامه دار مواد یا استفاده مداوم از شبکه های مجازی طولانی‌تر از زمانی که فرد قصد داشته است. مثلا فردی ممکن است صرفا یکبار برای کنترل اضطراب در امتحان یا یک آزمون مهم از مواد مخدر استفاده کند ولی علی‌رغم تمام شدن این امتحان همچنان به مصرف مواد یا رفتار اعتیادی ادامه می‌دهد و توانایی متوقف کردن آن را ندارد.
یکی دیگر از علائم مهم اعتیاد این است که تمام فعالیت‌های فرد حول و حوش مصرف مواد یا انجام رفتارهای اعتیادی است و همین دلیل عملکرد شغلی، تحصیلی و خانوادگی افراد به شدت تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد.
علل به وجود آمدن اعتیاد
پژوهش‌های متعدد نشان داده است که مصرف مواد چندعاملی است. عوامل متعددی در بروز اعتیاد در یک فرد نقش دارند. بنابراین برای بررسی این عوامل باید نگاه جامع و گسترده‌ای داشت.
فشارهاي رواني و آشفتگي‌هاي ذهني :
عده اي مواد را به خاطر آرامش روحي خود مصرف مي‌کنند. مثلاً براي كاهش خشم، فشار رواني، اضطراب، خستگي و بي حوصلگي يا افسردگي. برخي براي تقويت اعتماد به نفس خود به موادي روي مي آورند. بعضي جوانان مصرف مواد را نوعي شورش (نا فرماني ) و يا اظهار اينكه «مابرخلاف جريان عادي جامعه هستيم » قلمداد مي كنند. البته ممكن است عده اي مواد را به این علت مصرف كنند كه بخواهند اتفاق ناخوشايندي را فراموش كنند يا بتوانند با آن اتفاق مبارزه كنند ، در مواقعي نيز فرد به این علت مواد را مصرف می کند تا علايم شديد ناشي از ابتلا به يك بيماري رواني را در خود كاهش دهد.مانند کم کردن اضطراب، غمگینی یا ترس شدید و غیرمنطقی.
فشارهاي اجتماعي
فشار اجتماعي مصرف مواد بسيارقوي است.اين مسأله هم در جوانان وجود دارد و هم در بزرگسالان (مثلاً مصرف مشروبات الكلي در مهماني ها ). عده ای ، مصرف مواد رفتاري مطابق «مد» در نظر می گیرند به عبارت دیگر،مصرف مواد نشانه عضويت و پذيرش در ميان گروه است و كساني كه مواد مصرف نمي كنند بايد از گروه خارج شوند (بايد بدانيم كه متفاوت بودن بسيار سخت است ؛پس آنها بايد مثل هم رفتار كنند). اين مثل هم بودن به معناي مصرف حشيش و مشروبخواري زياد است تا فرد بتواند بدون توجه به عوارض منفي مصرف ، عضوي از گروه دوستان باقي بمانند.
البته اين فشار گروهي در دسته اي متفاوت از جوانان نيز وجود دارد وآن كساني هستند كه به طور حرفه اي ورزش مي كنند و يا ورزش مورد علاقه آنان بدنسازي است .در اين شرايط فرد ممكن است از موادي مثل آنابوليك استروئيدها استفاده
راه‌حل‌های معجزه‌گر
گاهی برخی افراد از مواد برای ایجاد تغییرات ناگهانی و معجزه‌آسا در زندگی خود استفاده می‌کنند. مثلا برای بیدارماندن در شب امتحان و یا داشتن تمرکز سراغ قرص ریتالین می‌روند. جالبه بدونید این قرص در صورتی که فرد زمینه ابتلا به برخی از بیماری‌های روانپزشکی را داشته باشد این قرص و مواد مشابه منجر به فعال شدن این بیماری‌ها می‌شود.
لذت‌طلبی
گاهی افراد به دلیل لذت‌طلبی و تجربه هیجان‌های خوشایند سراغ مواد می‌روند. این‌طور مواقع افراد بیشتر نگاه تفننی به مواد داشته و تلقی آنها این است که مصرف مواد صرفا جنبه سرگرمی دارد.
عواقب مبتلا شدن به اعتیاد
مهم‌ترین پیامد اعتیاد (مصرف مواد یا اعتیادهای رفتاری)، مختل کردن زندگی فردی و اجتماعی افراد است. به طوری که فرد نمی‌تواند نقش اجتماعی خود را به درستی ایفا کند و به تدریج دچار انزوا و طرد از سوی سایر افراد جامعه می‌شود.
یکی دیگر از عواقب ابتلا به اعتیاد و مصرف مواد مخدر، ایجاد تغییرات گسترده در سیستم عصبی است. مصرف مواد باعث می شود در سلول های عصبی مغز ما تغییراتی به وجود آید، به گونه ای که آن سلول فقط می‌تواند در مواقعی که مواد در مغز وجود دارد به فعالیت خود ادامه دهد و این یعنی اعتیاد مغز. مواد مخدر اثر خود را از طريق گيرندههايي كه در سيستم اعصاب مركزي وجود دارند اعمال می‌کنند. اين گيرنده‌ها در مناطق خاصی از مغز به نام سيستم پاداش قرار دارند.
عملكرد مركز پاداش ايجاد انگيزه كافي براي انجام اعمال حياتي و مهم و در عين حال لذتبخش براي انسان ميباشد. به دنبال مصرف مواد عملكرد این سيستم وابسته به مواد مي گردد. و فقط در حضور مواد مخدر می‌توانند عملکرد صحیحی داشته باشند. اما همه ماجرا این نیست. در ادامه این وابستگی افراد مبتلا به اعتیاد دچار پدیده تحمل می‌شوند. تحمل یعنی فرد برای ایجاد لذت و سرخوشی به میزان بیشتری از مصرف مواد نیاز دارد و این مقدار دائما تغییر می‌کند. این افزایش نیاز باعث می‌شود تا فرد دائما در جست‌وجوی مواد مخدر باشد و تمام جنبه‌های زندگی او تحت‌تاثیر مصرف مواد قرار می‌گیرد.
مشاوره فردی در ترک اعتیاد
اگرچه اعتیاد بیماری مزمنی هست و زندگی افراد را به شدت تحت‌تاثیر قرار می‌دهد اما خوشبختانه در سال‌های اخیر با استفاده از انواع مشاوره اعتیاد تا حد زیادی قابل کنترل بوده و افراد می‌توانند به زندگی عادی برگردند. مشاوره فردی در ترک اعتیاد یکی از مراحل ترک اعتیاد است و در کنار استفاده از داروهای تجویزی توسط روانپزشک اثر بسیار زیادی در ترک اعتیاد خواهد داشت. در مشاوره فردی ابتدا افراد با استفاده از مصاحبه انگیزشی مورد بررسی قرار می‌گیرند.
در مصاحبه انگیزشی توجه و تمرکز افراد بر اهداف و خواسته‌هایشان متمرکز شده و متوجه تاثیر مواد و نقش مختل‌کننده آنها می‌شوند. در مراحل بعدی مشاوره اعتیاد، افراد نسبت به ماهیت مشکل خود شناخت پیدا کرده و وارد مرحله مهارت‌آموزی می‌شوند. در این مرحله انواع مهارت‌های زندگی همچون کنترل اضطراب، کنترل خشم، جرئت‌ورزی و ... به فرد مبتلا به اعتیاد آموزش داده می‌شود. این مهارت‌ها تاثیر بسیار زیادی در پیشگیری از عود دارد. مشاوره اعتیاد به افراد مبتلا کمک می‌کند تا محرک‌های منجر به مصرف مجدد را در زندگی خود شناسایی کنند و با تنظیم رفتارهای خود از ابتلا مجدد جلوگیری کنند.
مشاوره گروهی در ترک اعتیاد
مشاوره گروهی یکی از انواع رایج روان‌درمانی در ترک اعتیاد است. گروه درمانی فضای امنی فراهم می‌کند تا تعدادی از افراد با مشکلات مشابه در کنار هم قرار بگیرند. این فضای جمعی منجر به کاهش حس شرم و خجالت در افراد می‌شود و هر کدام از اعضا به راحتی می‌توانند در مورد مشکلات خود صحبت کنند. قرار گرفتن در فضای جمعی و تلاش برای رسیدن به یک هدف مشترک با هدایت و نظارت مشاور و روان‌درمانگر انگیزه و تعهد افراد را برای ترک اعتیاد به میزان زیادی افزایش می‌هد.
نقش مشاوره در فرایند ترک اعتیاد و درمان اعتیاد
ترک و درمان اعتیاد کار تیمی و گروهی است. فرد مبتلا به اعتیاد با مسائل متعدد مالی، خانوادگی، جسمانی و روحی رو به رو است و بهترین رویکرد این است که تیمی از متخصصان از جمله مددکاران اجتماعی، روانپزشک و روانشناس به فرد مبتلا به اعتیاد کمک کنند. مشاوره در فرایند ترک و درمان اعتیاد نقش موتور محرکه را دارد. چرا که اگر افراد تمایل و انگیزه‌ای برای ترک نداشته باشند کمک‌های مددکاری و روانپزشکی تاثیری نخواهد داشت. در فرایند مشاوره افراد ترغیب می‌شوند برای حل مشکل اعتیاد، فعالانه در جست‌وجوی راه حل باشند و مسئولیت رفتار خود را بپذیرند. مشاوره همچنین نقش بسیار مهمی در ادامه ترک مصرف داشته و با آموزش‌های لازم از بسیاری از مشکلات مرتبط با عود جلوگیری می‌کند.
چرا مشاوره تلفنی ترک اعتیاد
در سال‌های اخیر استفاده از مشاوره‌های آنلاین و تلفنی با استقبال گسترده‌ای رو به رو بوده است. یکی از مهم‌ترین مزیت‌های استفاده از مشاوره تلفنی در ترک اعتیاد صرفه‌جویی در زمان و سهولت آن می‌باشد. با استفاده از مشاوره تلفنی افراد به راحتی می‌توانند زمان خود را تنظیم کنند و به سایر کارهای خود نیز برسند. مشاوره اعتیاد فرایندی زمان‌بر است و نیاز به جلسات متعدد و منظم در یک بازه زمانی دارد. به همین دلیل مشاوره تلفنی می‌تواند گزینه مناسبی برای ایجاد تنظیم وقت و رسیدگی به سایر امور باشد.
سامانه مشاورلاین با استفاده از متخصصان با تجربه و کارآزموده خدمات متنوع و گسترده‌ای را در خصوص انواع اعتیاد و اختلال‌های مرتبط با آن به افراد ارائه می‌دهد.